De temperatuur is goed en de zon kijkt nog voorzichtig tussen de wolken door. Het is vrijdagmiddag 9 maart en we zijn met een paar schoonzussen en zwagers aan het wandelen op de Veluwe even buiten het mooie dorp Putten. We staan even stil bij de plaats waar in de nacht van 30 september op 1 oktober 1944 een aanslag werd gepleegd door leden van de Puttense verzetsbeweging. Het is bij de Oldenallerbrug richting Nijkerk. In gedachten zien we het gebeuren. Vanuit een hinderlaag werd een auto met daarin officieren van de Wehrmacht beschoten. Bij het vuurgevecht dat volgde kwamen een Duitse officier en een van de verzetsmensen om het leven. Twee korporaals uit de legerjeep wisten te vluchten. Een dag later werd op bevel van generaal Friederich Christiansen een vergeldingsactie uitgevoerd. Putten werd omsingeld door Duitse troepen. Zes mannen en een jonge vrouw werden doodgeschoten. Ruim honderd woningen werden door Duitse en Nederlandse SS’ers in brand gestoken. Vrouwen en mannen werden gevangen genomen en van elkaar gescheiden. Er volgden verschrikkelijke dagen voor de bevolking van het zo zwaar getroffen dorp. Dominee C.B. Holland, toen de enige predikant van de Nederlandse Hervormde Kerk in Putten, probeerde nog te bemiddelen. Dit bleek tevergeefse moeite te zijn. De vrouwen werden naar huis gestuurd met de opdracht de volgende dag met voedsel en kleding voor de mannen terug te keren. Na een lange en bange nacht werden de mannen afgemarcheerd naar het station. Dominee Holland vroeg toen toestemming aan de Duitsers om nog met de mannen te mogen bidden. Bovendien verzocht hij de mannen psalm 84 : 3 en 4 te zingen. Eerst weifelend en onzeker, later krachtiger, zongen de ruim 600 mannen deze psalm. Daarna werden ze op transport gezet eerst naar kamp Amersfoort en later naar verschillende concentratiekampen. Na de oorlog keerden slechts 48 mannen terug. Nu ruim zeventig jaar later staan we even stil bij deze verschrikkelijke gebeurtenis die tot op de dag van vandaag invloed heeft op bevolking van dit Vfeluwse dorp.
Koningin Juliana onthult in 1949 een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers. Dit monument bestaat uit een zandstenen beeld van een treurende vrouw, dat bekend werd als het ‘vrouwtje van Putten’. Het beeld staat voor een zogenaamd herdenkingshof. Ze kijkt in de richting van de Oude Kerk, van waaruit de mannen werden weggevoerd. Ieder jaar op 2 oktober wordt de razzia van Putten herdacht. Winkels sluiten dan eerder en in het centrum is het stil. Bij het monument worden tijdens de herdenking kransen gelegd en de honderden aanwezigen zingen gezamenlijk Psalm 84.
We zijn te gast bij een schoonzus en zwager in Putten. Met ons achten doen we alsof we elkaars Bed and Breakfast testen. Met Oud en Nieuw waren wij aan de beurt, nu zijn we te gast in Putten. Na de flinke middagwandeling en een heerlijk diner aan de keukentafel nestelen we ons in de gezellige woonkamer om uit te buiken en wat te kletsen met elkaar. Na het hilarische spel ‘wie ben ik?’ wordt het wat serieuzer. Bij toerbeurt geven we elkaar een woord om iets over te vertellen. Zo kreeg iedereen ruim de gelegenheid om aan de hand van het woord iets te vertellen. Ik kreeg het woord ‘Leven’. Daar valt wel veel over te zeggen. Hoe is het leven voor mij? Wat vind ik makkelijk en waar heb ik het moeilijk mee? Wat heet eigenlijk leven? En hoe staat het met het Leven met een hoofdletter en betekent voor mij eeuwig leven? Zo had een ieder veel te vertellen. Met een lach en een traan konden we weer van elkaar leren.Goed om zo samen te genieten en het leven te delen. Het laatste woord en toen was het al laat, was zegen. Ook zo’n mooi woord met diepe schatten en vergezichten. Een zegen ontvangen en een zegen doorgeven. Mag je de ander zegenen en wat dat doet dat dan met je? Na een goede nacht, een verkwikkende ochtendwandeling en een ontbijt, mild en overvloedig, konden we niet anders zeggen dan dat het leven op zo’n moment goed is en dat we ons gezegend voelen.
Ik sluit graag af met enkele woorden van psalm 84: 3 oude berijming
Welzalig hij die al zijn kracht en hulp alleen van U verwacht,
die kiest de welgebaande wegen; steekt hen de hete middagzon
In ’t moerbeidal, Gij zijt hun bron, en stort op hen een milde regen,
een regen, die hen overdekt, verkwikt en hun tot zegen strekt.
Allen een goede week onder de zegen van de Heer.
Ds. Wouter
Met belangstelling heb ik deze blog gelezen. “Bij geval”kwam ik op deze website. Als nabestaande van slachtoffers van de Razzia van Putten ken ik het verhaal.
Mooi dat dit verhaal van Putten nog steeds aanspreekt en harten raakt.
Stichting Oktober 44 heeft o.a. als doel om deze gebeurtenis levend te houden.
Een klein aandachtspunt.
Terecht staat er vermeld dat het monument in de volksmond “het vrouwtje van Putten” wordt genoemd. De officiele naam is “de vrouw van Putten”. Mijns inziens doen we met deze naam de weduwen meer recht. Naast verwerking van verdriet en rouw hebben zij na de razzia/oorlog de taak in hun gezinnen op zich opgenomen en hun bedrijven verder geleid. Het waren moedige, krachtige vrouwen, die vanuit het geloof probeerden het leven weer op te pakken.
Wilma Knoppersen
Jeugdzaken Stichting Oktober 44